फलटणच्या सहकार आणि समाजकारणाचे शिल्पकार: दिलीपसिंह भोसले

स्थैर्य, फलटण, दि. १४ ऑक्टोबर : कोणताही कौटुंबिक किंवा राजकीय वारसा नसताना, केवळ स्वकर्तृत्वावर आणि दूरदृष्टीच्या जोरावर फलटण तालुक्याच्या सहकार, सामाजिक, शैक्षणिक आणि सांस्कृतिक क्षेत्रात उत्तुंग कार्य करणारे व्यक्तिमत्त्व म्हणजे दिलीपसिंह भोसले उर्फ भैय्यासाहेब. त्यांच्या कार्याचा परीसस्पर्श झाल्याने अनेक संस्था नावारूपाला आल्या. सोमवारी, दिनांक १४ ऑक्टोबर रोजी ते आपला वाढदिवस साजरा करत आहेत, त्यानिमित्ताने त्यांच्या कार्याचा हा आढावा.

संघर्ष ते यशाचा प्रवास

युवक चळवळीतून भैय्यासाहेबांच्या नेतृत्वाला आकार मिळाला. संघटना कौशल्य आणि साहस या गुणांच्या जोरावर त्यांनी प्रत्येक क्षेत्रात आपला ठसा उमटवला. सद्गुरू हरिबुवा महाराजांवरील नितांत श्रद्धेतून त्यांनी आपल्या व्यावसायिक कारकिर्दीला सुरुवात केली. १९८१ साली ‘हॉटेल गुलमोहर’ आणि त्यानंतर १९८९ मध्ये स्वतःच्या घरातून ‘श्री सद्गुरू हरिबुवा महाराज नागरी सहकारी पतसंस्थे’चा पाया रचला.

सहकार क्षेत्रातील उत्तुंग झेप

पतसंस्थेच्या माध्यमातून सहकारात प्रवेश करणाऱ्या भैय्यासाहेबांनी मागे वळून पाहिले नाही. ३१ वर्षांपूर्वी लावलेल्या या छोट्या रोपट्याचे आज १७ संस्थांच्या वटवृक्षात रूपांतर झाले आहे. स्व. हणमंतराव पवार यांच्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार कारभार करत त्यांनी या पतसंस्थेला ‘आदर्श पतसंस्था’ म्हणून ओळख मिळवून दिली. पुढे ‘महाराजा मल्टीस्टेट को-ऑप. क्रेडिट सोसायटी’ची स्थापना करून त्यांनी संस्थेचा विस्तार महाराष्ट्र आणि कर्नाटकात केला.

पुरस्कार आणि सन्मान

भैय्यासाहेबांच्या कार्याची आणि त्यांच्या संस्थांच्या कामगिरीची अनेक पुरस्कारांनी दखल घेतली आहे.

नॅशनल ॲवॉर्ड (२०१७): महाराजा मल्टीस्टेटला महाराष्ट्र व कर्नाटकातील उत्कृष्ट कामकाजाबद्दल प्रदान.
सहकार गौरव (२०१७-१८): महाराजा मल्टीस्टेटला शिर्डी येथे सन्मानित.
सह्याद्री अर्थरत्न (२०१८): महाराजा मल्टीस्टेटला अहमदनगर येथे प्रदान.
सहकार भूषण: महाराष्ट्र शासनातर्फे ‘सहकारमहर्षी हणमंतराव पवार सहकारी कुक्कुटपालन संस्थे’ला गौरविण्यात आले. याशिवाय, कोरेगावच्या भाऊसाहेब नलावडे प्रतिष्ठानने ‘सहकारातील उत्कृष्ट कार्यकर्ता’ म्हणून तर वाईच्या ज्ञान-विज्ञान मंडळाने ‘गुणगौरव पुरस्कार’ देऊन भैय्यासाहेबांचा गौरव केला आहे.

सामाजिक आणि शैक्षणिक कार्याचा वसा

सहकारासोबतच भैय्यासाहेबांनी सामाजिक बांधिलकीही जपली.

शिक्षण: ‘ब्रिलियंट ॲकॅडमी इंग्लिश मीडियम स्कूल’च्या माध्यमातून तळागाळातील विद्यार्थ्यांना शिक्षणाची संधी उपलब्ध करून दिली.
आरोग्य: मोफत नेत्रतपासणी आणि मोतीबिंदू शस्त्रक्रिया शिबिरांचे यशस्वी आयोजन.
आपत्ती निवारण: सातारा, सांगली, कोल्हापूर येथील पूरग्रस्तांना आणि माण तालुक्यातील दुष्काळग्रस्तांना चारा छावणी व पाण्याच्या टँकरने मदत. शहीद जवानांच्या कुटुंबीयांनाही त्यांनी आर्थिक आधार दिला आहे.
सांस्कृतिक व राजकीय: नगराध्यक्ष असताना ‘इंदिरा गांधी सांस्कृतिक भवना’चे काम मार्गी लावले आणि ‘फलटण फेस्टिव्हल’सारखे उपक्रम राबवले.

कौटुंबिक पाठबळ

या प्रवासात त्यांना त्यांच्या सुविद्य पत्नी ॲड. सौ. मधुबाला भोसले (भाभीसाहेब) यांची खंबीर साथ मिळाली, ज्यांना ‘स्कॉलर पॉलिटीशिअन’ पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे. तसेच सुपुत्र तेजूदादा, रणजितसिंह आणि सुना सौ. मृणालिनी व सौ. प्रियदर्शिनी यांचे सहकार्यही मोलाचे ठरले आहे.

आपल्या दूरदृष्टीने आणि कठोर परिश्रमाने भैय्यासाहेबांनी एक आदर्श निर्माण केला आहे. त्यांना वाढदिवसानिमित्त मनःपूर्वक शुभेच्छा!

– संदीप जगताप,

मुख्य कार्यकारी अधिकारी,

सद्गुरू व महाराजा उद्योग समूह, फलटण.